Hemoroidal Hastalık

Makat bölgesinin hemen iç tarafında yer alan içi kanla dolu damarsal yastıkçıklardır. İstirahat sırasında içinin kanla dolu olması büyük abdest (gaita kontinansı) tutmaya yardımcı olur. Hemoroid yastıkçıkları arkasında bulunan kalın barsağın kas tabakasına tutunmuş durumdadır. Dışkılama ihtiyacı doğduğunda içindeki kan boşalarak anal kanal açılır ve dışkılama gerçekleşir. Ancak zorlu dışkılamaya neden olan kabızlık veya uzun süreli ıkınmaya neden olan ishal gibi durumlarda üzerine gaitanın uyguladığı basınçla içerisindeki kan boşalamaz ve bağlı olduğu barsak duvarından koparak aşağı doğru sarkarlar. Gaitanın oluşturduğu tahriş kanamaya neden olabilir.

Kronik ishal ve kabızlık yanında kronik ıkınma, gebelik, kalıtsal faktörler, uzun süre ayakta kalmak hemoroidal hastalığa neden olabilir.

Epidemiyoloji (Sıklık)

Goligher’e göre toplumun %45 kadarı hayatının bir döneminde hemoroid hastalığı nedeniyle hekime başvurur. Birçok çalışmaya göre hastalığın en sık semptomatik hale gelme yaşı 45-65 yaş arasıdır. Cinsiyetler arasında görülme sıklığı açısından fark olmadığına inananlar daha fazladır ancak hanımlarda hamilelik döneminin sıklıkla hastalığın ilk kez semptomatik hale geldiği dönem olduğunu da vurgulamak gerekir.

Şikayetler ve bulgular

En sık görülen belirtilerin başında kanama gelir.

İkinci ana bulgu, dışkılamayı takiben ele gelen ve hastaların yerine koymaya çalıştıkları hemoroid memeleridir.

İndirekt şikayetler ise sarkan mukozanın makatı ıslatması, gaitanın dışarı taşması sonucu gerek makatta tahriş ve kaşınmaya yol açması, gerekse çamaşır kirletme şeklinde hastayı rahatsız etmesidir. Özellikle dış hemoroid vakalarında dışarıda deri kıvrıntılarının girinti ve çıkıntıları nedeniyle dışkı artıklarının yeterince temizlenemedikleri ve bunun hastalarda ıslaklık hissi, kaşıntı gibi hijyenik sorunları getirdiği bilinmektedir.

Hemoroidlerde genelde ağrı olmadığı kabul edilir. Ancak ilerleyen olgularda ağrı eklenebilir. Ayrıca hastaların zonklayıcı tarzda ağrı duymalarına neden olan tromboze hemoroitlerle karşılaşmak mümkündür.

Evreleme

İç hemoroidler 4 evrede incelenirler ve uygulanacak tedavi evreye göre farklılık gösterir.

Evre-1: Anal kanal içinde

Evre-2: Anal kanal dışına taşan ancak kendiliğinden geri giden

Evre-3: Kendiliğinden değil, elle iterek geri giden

3a: Sadece primer (3-7-11 hizalarında) pakeler var

3b: Primer paklerden başka pakeler de var

Evre-4: Hiç geri gitmeyen

4a: Sadece primer (3-7-11 hizalarında) pakeler var

4b: Primer paklerden başka pakeler de var

Muayene ve tanı

İleri evre hemoroidleri gözle görmek mümkündür. Ancak erken evre hemoroidlerde hekimin parmakla veya anoskop denilen cihazlarla muayenesi gerekli olur. Yaşlı hastalarda kanama şikayetinin rektum içindeki bir tümörden kaynaklanmadığını görmek amacıyla rektoskopi veya kolonoskopi ile barsakların incelenmesi gereklidir.

Tedavi

Tedavide genel ilkeler

Hastalara ilk önerilecek olan yeterli lif ve su tüketmeleridir. Sebze ve meyveler arasında suyu daha fazla olanlar yerine posası fazla olanlar tercih edilmelidir. Yeterli lif ve su tüketimi ile kabızlığın önlenmesi genellikle hastalığın ilerlemesini durdurur.

Hastaların günde iki defa 10 dk süre ile sıcak su oturma banyosu uygulaması oldukça etkilidir.

Hemoroidal hastalık tedavisinde ilaç tedavilerinin etkisi oldukça düşüktür. Çünkü krem veya fitil şeklindeki ilaçların hemoroidler üzerine uygulanması ve etki edinceye kadar orada kalmasının sağlanması zordur. Oral yoldan alınan ilaçların ise etkisi belirsizdir. Ancak hemoroid ameliyatlarının yan etkilerine hastaları maruz bırakmamak için her hasta mutlaka yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaç tedavisi denenmelidir.

Ameliyat dışı tedaviler (Ofis uygulamaları)

Lastik band ligasyonu

İç hemoroidlerde hemoroid pakkesinin köküne bir band yerleştirilerek uygulanır. Band hemoroidi boğar ve bir süre sonra tamamen dökülerek yok olmasına neden olur. Doğru yere uygulandığı sürece ağrısız bir işlemdir. Çok ciddi yan etkileri yoktur ve poliklinik şartlarında herhangi bir anestezi gerektirmeden uygulanabilir. Evre I ve II hastalarda tek seansta %65-75 arasında başarı sağlar.

LAZER ile hemoroid tedavisi

Bu yöntemin esası, lazerin oluşturmuş olduğu ısı ile hemoroidleri yakmak ve yanığın iyileşmesi sırasında hemoroidin küçülerek barsak duvarına yapışmasını sağlamaktır. Ağrısız bir işlemdir. Poliklinik şartlarında uygulanabilir. Hastaların işlem sonrası hemen işlerine dönebilmeleri en önemli avantajıdır. Başarı oranı %80 civarındadır.

Skleroterapi

Hemoroid pakesinin içine kimyasal maddeler enjekte ederek oluşturulan koagülasyon nekrozunun iyileşmesi ve oluşan skar dokusunun mukozayı kasa fikse etmesi prensibine dayanan bir yöntemdir. Genellikle kimyasal olarak fenol kullanılır. Uygulama bölgesinde enfeksiyon ile sonuçlanabilir. Bu nedenle popülaritesini yitirmiştir.

Kriyoterapi

Hemoroid pakesinin aynı yakılmasında olduğu gibi dondurulması suratiyle oluşan koagülasyon nekrozunun iyileşmesi ile oluşan skar dokusunun mukozayı arkasındaki kasa fikse etmesi prensibine dayanan yöntemdir. Günümüzde artık kullanımdan kalktığı söylenebilir.

Cerrahi tedavi

Hastalıklı hemoroidlerin cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Genellikle ofis uygulamalarının yetersiz kaldığı evre 1-2 veya ofis uygulamalarının etkisiz olacağı düşünülen evre 3-4 hemoroidlere uygulanır.

Hemoroidler çıkarıldıktan sonra kalan alan açık bırakılabilir (Milligan Morgan) veya emilebilir ipliklerle kapatılabilir (Ferguson).

Toplumda her iki kişiden birisinin hayatının herhangi bir zamanında hemoroid şikayetlerinin olacağı bilinmektedir. Şikayeti olan hastaların yaklaşık %10’u ise cerrahi tedaviye ihtiyaç duyar. Yani toplumdaki bireylerin %5’i hemoroid ameliyatı olurlar. Son yıllarda hemoroidlerin çıkarılması için Harmonic scalpel, Ligasure gibi çeşitli teknolojik cihazlar kullanılmaya başlamıştır. Bu cihazlar ameliyatların daha kısa sürede uygulanması yanında daha az ağrı ve kanama ile sonuçlanmasını sağlamaktadır.

Son yıllarda hemoroidleri besleyen damarların bulunarak bağlanmasını içeren hemoroidal arter ligasyonu tekniği geliştirilmiştir.